سندن اؤزگه‌دن دلبر‌‌‌، هر نه وارسا‌‌‌، بيزارام‌!

«- دان يئرينده قاشقايي، اولدوزو» دئيه‌‌‌، گلديم‌‌‌،

آردينا دوشن وقتدن نه ياتيب، نه بيدارام‌‌‌.

گر تغافل ائتسن‌‌‌، من ماسوا تكين محوه‌م‌‌‌،

بيرجه اعتنا قيلسان‌‌‌، هر نه كي دئسن وارام‌‌‌.

گونده يوز كره اؤلسن‌‌‌، گونده يوز كره دورسان‌‌‌،

بلكه اوندا آنلارسان من درين بير اسرارام‌‌‌.

دورگيلن‌‌‌، عاغيل قويما من تكي دلي توركه‌‌‌،

تاجيك اولما‌‌‌، تات اولما‌‌‌، من دويوب دانيشمارام‌‌‌.

سانما يوردونو وئرره‌م يادلارا ديار اولسون‌‌‌،

سنده بيرجه دار اولسا‌‌‌، من او دارا ديّارام‌‌‌.

سورسالار ‌‌نه‌دن دوزگون عُمر سورمه‌يير آزاد‌‌‌،

سؤيله: «- سئوديگيم يارين عشقينه گرفتارام‌‌‌.»

قاشقايي لوحه‌لري - ص  28 - 1377.

گؤزدن سالار قاشقايي.

دوراني سِير ائدينجه،

فكره دالار قاشقايي.

گؤزه‌ل سوزه‌ر قاشقايي،

گؤنگلوم اوزه‌ر قاشقايي.

حسرتلي گؤز ياشلارين،

شعره دوزه‌ر قاشقايي.

داغدان ائنمز قاشقايي‌‌‌،

بئلي سينمز قاشقايي‌‌‌.

غريبليگي‌‌‌، حسرتي‌‌‌،

اودار‌‌‌، دينمز قاشقايي‌‌‌.

داغدان باخار قاشقايي‌‌‌،

جانيم ياخار قاشقايي‌‌‌،

وقتي گلسه‌‌‌، يازچاغي‌‌‌،

سئل تك آخار قاشقايي‌‌‌.

قاشقايي لوحه‌لري - ص  15.

قاشقايي لوحه‌لري - ص  37 – 1380.

اي دلبر ديوانگان! بنگر من ديوانه را!                                

بهر خدا اي جان جان! بنگر من ديوانه را!                                           

يك شب بيا اي ذوالكرم! اندر ميان اين حرم،                           

در حين آشوب و فغان بنگر من ديوانه را!                       

اين سو و آن سو مي‌روم ليكن نه اينم من نه آن،              

فارغ از اين و هم از آن، بنگر من ديوانه را!                         

رد و قبول خلق را بگذار با عقل و برو،                        

بگذر تو از حرف جهان، بنگر من ديوانه را!                         

از ترس اين، وز بيم آن، ماندي اسير ديگران،                       

آسوده از اين ديگران، بنگر من ديوانه‌ را!                         

ني راه من اين‌ است و آن، ني ساز من باشد فلان،                       

ني اين چنين، نه آن چنان، بنگر من ديوانه را!                   

پرسي كه عيسي مرده را چون زنده مي‌كرد از عطا؟  

اكنون كه مي‌جويي نشان، بنگر من ديوانه را!                                                  

آمد رها از خانه‌اش، ناگاه با پيمانه‌اش،                             

برجست و گفتا:«اي جـوان! بنگر من ديـوانـه را!»

نيست جز روي تو اي دوست، هوايي دل من را،            

شاد كن از گل لبخندِ وفايي، دل من را.                             

فكر هجران تو در وصل، مرا سوخته بسيار،                       

پيش از آن باش تو در فكر دوايي دل من را.                           

روز و شب گر به جهان، عيش و تنعم بوَدم، باز،                

بي تو نبود نفسي لطف و صفايي دل من را.                        

ياد دارم كه به تطهيرِ دلم توصيه كردي ،          

دلبرا! پاك كن از رنگ جدايي دل من را.                                    

بي‌حضور تو در اين كون، چو درويشِ فقيرم،                  

نيست از خوان جهان برگ و نوايي دل من را.                    

هست ديدار تو روشنگر چشم دل صابر،                          

مي‌كنم صبر كه جوياي لقايي دل من را.                                   

وصل ما از گذر عمر و زمان پيشتر آيد،                             

تا ابد راهبر و راهنمايي دل من را.                                      

هست زندان جهانم چو گلستان و خوشم من،                      

ورنه بي عشق، نبد شور بقايي دل من را.                                

هر چه در راه قدم مي‌زنم  و گام نهم پيش،                       

بينم اي دوست كه خواهان بلايي دل من را!                          

عشق  روي تو مرا صحبت امروز نباشد،                                   

تا قيامت تو همين شاهِ رهايي دل من را.

غنيمت شمر وصل مولاي جان را،

تماشاي محبوب زيباي جان را.

غنيمت شمر اي به وصل آرميده!

تو داني، تو طعم تولّاي جان را.

تو اي چشم سرمست ديدار جانان!

مده جمله از كف تماشاي جان را.

مكن دلبرا! فكر هجران و فرقت،

ببين در هوايت تقلّاي جان را.

تو اي جان جانم! ببين تا كجاها،

رساندي در اين تن بلنداي جان را؟

دلا! روز هجران سلطان عالم،

به خاطر بياور تسلاي جان را.

چشمه‌ي نوش است دو چشمت مرا،                              

عشق تو دردي است به از صد دوا.                                      

در ره عشق تو چه دل‌ها كه سوخت،                          

هست سر كوي تو بس ماجرا.                                            

روي تو آيينه‌ي روي خداست،                                     

چيست ز خورشيد، دليل و گوا؟                                        

هر كه به درگاه تو ره داده شد،                                   

هست ز اهل دل و اهل صفا.                                      

وادي وصل تو چه عاشق كُش است،                                 

هر كه تو را خواست گذشت از بقا.                                       

دل ز سر شوق رها مي‌پرد،                                                

تا كه مي‌بينم جمال پير را،                                              

آن دو چشم خالي از تزوير را،                                       

مي‌كشم آهي كه آتش بر زند،                                      

نامه‌ي اعمال پر تقصير را!                                           

خنجر ابروي آن يار دلير،                                         

مي‌كند كار دو صد شمشير را.                                           

تا كه مي‌خواهم ببُرّم دل ز عشق،                                      

بر دل خود بينم آن زنجير را.                                        

غمزه‌ي چشمان آن يار لطيف،                                      

بسته بر من شيوه‌ي تفسير را.                                   

همچو شير است  ولي خوش مي‌كشد،                                

اين دل سرگشته چون نخجير را.                                             

خاك درگاه رها چون كيمياست،                                       

آن كه جـويــد يـابـد آن اكسيـر را.

اينجانب با درك اندكي از مقام عرفاني استادم «حسين دوزگون» (دكتر ح. م. صديق) كه در محافل عرفاني تخلص «رها» دارند، غزلهايي خطاب به ايشان سروده‌ام كه در اين فصل به تدريج آن را مي‌آورم.

عاشقم، آتش عشقي است به جانم، به خدا،

درد هجران رخت بُرده امانم به خدا.

چند روز است مگر بي تو گرفتار غمم،

كز غمت روز و شب و وقت ندانم به خدا؟

بار هجران تو بنشست چنان بر دل و جان،

كه از اين واقعه خشكيده دهانم به خدا.

عاشق سوخته را ذكر شب هجران چيست،

كه به جز آه نگفته است زبانم به خدا؟

نرگس چشم تو را مرغ دلم مي‌جويد،

منم آن مرغ كه بي‌آبم و دانم به خدا.

روز و شب گرد تو چرخيدم و اما امروز،

همچو يك حاجيِ بي‌كعب و مكانم به خدا.

درد هجران نه چنان است كه از ياد رود،

از چنين درد و بلا اشك‌فشانم به خدا.

وصل شيرين تو كو كز ره غم برگردم؟

كه من از عشق تو فرهاد زمانم به خدا.

شوق و بي‌تابي و فرخندگيِ عشق رها،

شده آميخته با روح و روانم به خدا.

بديدم ناگهان  مولاي خود را،                                            

بت خوش لهجه‌ي زيباي خود را.                                  

چه سازد با دل ديوانه‌ي من،                                         

چو بنمايد قد و بالاي خود را.                                       

شوم مجنون چو مي‌تازاند آن يار،                              

سمند عشق بي‌همتاي خود را.                                         

به كام عاشقان و جام ياران،                                         

بريزد عاقبت صهباي خود را.                                           

زند آتش به عالم چون گشايد،                               

زبان خامُش گوياي خود را.                                             

به پاي خويش مي‌آيند دل ها،                                  

كندآغاز چون يغماي خود را.                                        

شود جان‌ها منوّر، چون نمايد،                                        

فروغ روي ناپيداي خود را.                                        

لطافت را چه سان بيند كسي كو،                                   

نسازد صيقلي خاراي خود را؟                                     

درون سينه‌ي بي عشق، اي دل،                                          

نريزد يار ما درياي خود را. 

بيايد عاقبت آن دم كه ناگاه،                                     

دراندازد مگر غوغاي خود را.                                     

هزاران نعره برخيزد در آن جمع،                                      

كه بنــمايد رها سيماي خود را.

نهم به پيش تو جامِ گلاب ديده‌ي تر را.

دلاوران طريقت به اشك و آه و رياضت،

به زير پاي نهادند اين و آن و اگر را.

چه شيوه‌ است كه اين جا به پيش خنجر خشمت،

فكنده عاشق صادق كمان و تير و سپر را؟

تو را به لب خبري بود، بهر گوش دل من،

كجا روم؟ به كه گويم حديث گنج خبر را؟

وصال روي تو بخشد بسي دقايق شيرين،

كجا روم، به كه بخشم عطاي شهد و شكر را؟

به جان تيره‌ي هر كس فروغ روي تو تابيد،

چه كار باشدش اي جان! جمال حور و بشر را؟

از آن زمان كه تو را ديده‌ام به ديده‌ي روشن،

ملولم آن كه ببينم جمال شخص دگر را.

آن شاه خوش سيماي را، آن صاحب اسرار را؟

شرح از چه خواهي دادنش، آن جا سخن را راه نيست،

وآن جا چه با خود مي‌بري؟ اين ديده‌ي خونبار را؟

با ناله‌هاي هر شبت، با نغمه‌هاي ياربت،

بودي تو اندر آرزو اين لحظه‌‌ي ديدار را.

حرفي مگو! بانگي مزن! بگذار تا چشمان تو،

آئينه‌اي باشد كنون، احوال شام تار را.

آيا دهاني باشدت؟ صوت  و زباني باشدت؟

اظهار، كي ‌ لازم بود اين جذبه‌ي بسيار را؟

آن كس كه زد آتش تو را، وين شعله‌ي سركش تو را،

ديده‌ است اي دل! حال تو، بشنيده اين اقرار را.

آن دم كه كاغذ، خاك بود، از واژه‌ها هم پاك بود،

دانست دامي چون نهد اين مرغك سيّار را.

چون عشق از ره مي‌رسد، در شور مي‌افتد جسد،

كاين عشق در رقص آورد هر جسم چون مردار را.

(بقره/‌102)

اؤجك‌ - بؤجك‌!

خياباني‌ «جاسوس‌» آدلانديريلدي‌،
ادب‌ سيز - كمال‌سيز ديللر اوجالدي‌.
ملّت‌ لاكن‌ بونا قولاق‌ آسمادي‌،
روسدان‌ آلماندان‌دا گليب‌ باج‌ آلدي.

اؤزۆنۆ اؤلدۆردۆ «كوره‌ت‌ وسترو»⁴³
روس‌ گيردي‌ قينينا، فرانسا قاچدي‌،
آلمان‌ بيناسينا گيرن‌ نامردلر،
انقلابچيلارا هئي‌ آتش‌ آچدي‌.

«قازاق‌ خانا»گليب‌ تسليم‌ اولمادي‌،
خلقي‌ اينجيديردي‌ هرگۆن‌ قازاقلار.
اجنبي‌ امريله‌، روس‌ فرمانيله‌،
گۆنۆن‌ بو ملّتين‌ ائيله‌ييردي‌ تار.

اوتوز بير خرداددا دوشنبه‌ گۆنۆ،
خياباني‌ گليب‌ نطق‌ سؤيله‌دي‌.
گؤزۆنۆ باغلادي‌، آعزيني‌ آچدي‌،
بۆتۆن‌ قازاقلاري تهديد ائيله‌دي‌:

«- ملّي‌ حاكميت‌ ايسته‌يير ملّت‌،
خوش‌ گلمير البته‌ اجنبي‌يه‌ بو.
ملت‌ چؤره‌گيني‌ يئيه‌ن‌ قازاق‌دا،
روس‌ دگيرمانينا هر گۆن‌ تؤكۆر سو.

بو گۆندن‌ شه‌هرده‌ سلاحلي‌ گزسه‌،
جسدي‌ كوچه‌يه‌ سريله‌جكدير.
قازاق‌ هر بيركسه‌ جسارت‌ ائتسه‌،
ملت‌ اونو بوردا محو ائده‌جكدير!»

قازاقلار داغيلدي‌ اؤجك‌ - بؤجك‌تك‌!
گيرديلر بير به‌ بير «قازاق‌ خانا»يا.⁴⁴
«عين‌ الدوله» قورخوب‌ گيردي‌ ائوينه‌،
آلا قاپيچيلار دۆشدۆلر هايا.

هرگلن‌ قوناغا اۆز وئرمز تبريز،
بو شه‌هرين‌ «قوناق‌ قيردي‌»سي‌دا وار.
خور باخماق‌ ايسته‌سه‌ تبريزه‌ كيمسه‌،
دونموش‌ داشا دؤنۆب‌ بير يئرده‌ قالار.

اؤزلرين‌ ساتانلار پيس‌ بير زادلارا،
جهالته‌ دۆشمۆش‌، بيليك‌‌سيز اولموش‌.
آسلانلار يوردوندا اؤجك‌ - بؤجگين،‌
باغري‌‌دا چاتلاميش‌، رنگي‌ده‌ سولموش‌!